www.dubbing.fora.pl

[Andrzej Androchowicz]

..........................................................................................................................


EDMUND ANDRZEJ FETTING urodził się 10 listopada 1927 roku w Warszawie. Jego kariera artystyczna przebiegała dwiema, choć często zazębiającymi się drogami – aktorską i muzyczną.

Studia aktorskie rozpoczął w warszawskiej Państwowej Wyższej Szkole Aktorskiej (późniejsza PWST), ale ich nie ukończył, usunięty za rzekomy „brak talentu”. Egzamin eksternistyczny zdał w 1951 roku w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Warszawie. Zadebiutował 4 listopada 1949 roku w sztuce G. Companeeza Przyjaciel przyjdzie wieczorem w Teatrze Ziemi Opolskiej (wówczas Państwowe Teatry Śląsko-Dąbrowskie. Scena Opolska), z którym związany był do roku 1950.

Kolejne sezony (1951/52 i 1952/53) spędził w zespole aktorskim Teatru im. Wojciecha Bogusławskiego w Kaliszu. Tu zadebiutował również jako asystent reżysera, m.in. w sztuce Grzesznicy bez winy A. Ostrowskiego (prem. 13.12.1952). Później kilkakrotnie występował podczas Kaliskich Spotkań Teatralnych (m.in. w 1982). W latach 1953-56 występował na deskach Teatru Jaracza i Nowego w Łodzi oraz przez krótki okres w warszawskim Teatrze Komedia.

Od 1957 roku związał się z gdańskim Teatrem Wybrzeże, gdzie w przedstawieniach reżyserowanych przez A. Wajdę, J. Golińskiego i Z. Hübnera stworzył swoje najwybitniejsze kreacje, m.in. Pola w Kapeluszu pełnym deszczu – w spektaklu tym wykonywał także standardy jazzowe na fortepianie (1959), w Hamlecie – rola tytułowa, Raskolnikowa w Zbrodni i karze Dostojewskiego, po której Aleksander W. Kral pisał na łamach „Teatru”: „Edmund Fetting, który mocno mnie zainteresował jako Benko w Makbecie – w Zbrodni i karze mógł niemal zachwycić. Był niespodzianką aktorską przedstawienia, które Raskolnikow istotnie prowadził nie schodząc niemal ze sceny. Idealny w sylwetce zewnętrznej, o napiętych gorączką nerwach, dynamiczny, chorobliwie skupiony, a jednocześnie rozdygotany wewnątrz i wybuchowy – potrafi przetransponować genialną analizę Dostojewskiego na gest, nerwowy odruch, rytm kroku, spojrzenia, ruchy głowy czy wreszcie poszczególne intonacje”. Rola Joego w Zabawie jak nigdy Saroyana na II Festiwalu Teatrów Polski Północnej w Toruniu w 1960 roku uznana została za najlepszą kreację aktorską.

Po powrocie do Warszawy grał w teatrach: Dramatycznym (1960-66) – m.in.: Newton w Fizykach, Poeta w Śmierci porucznika Mrożka, Ateneum (1966-74) – m.in.: Wywoływacz w Maracie Sade’a, Doc we Wspólniku. Najciekawsze jednak role stworzył w Teatrze Powszechnym (1974-79 i 1980-84) za dyrekcji Z. Hübnera. Były to: Philippeaux w Sprawie Dantona S. Przybyszewskiej (nagroda indywidualna na I Opolskich Konfrontacjach Teatralnych – Klasyka Polska w 1975), Senator Logan w Buffalo Billu A. Kopita, Charles Forestier w Bel-Ami i jego sobowtórze L. Codignola (wszystkie w 1975), Hrabia Henryk w Nie-Boskiej komedii Z. Krasińskiego, Lekarz w Odpocznij po biegu W. Terleckiego (1976), Antonio w Burzy W. Szekspira (1978), Robert w Zdradzie H. Pintera (1979), Profesor w Spiskowcach J. Conrada (1980), Markiz de Ploeuc w Upadku N. Griega.

Przez rok (1979-80) grał we Współczesnym, a potem w teatrach Na Woli (1984-86) i Kwadrat. Łącznie zagrał kilkadziesiąt pierwszo- i drugoplanowych ról teatralnych. Obok wymienionych do najciekawszych należały: Chlestiakow w Rewizorze M. Gogola, Porfiry w Zbrodni i karze F. Dostojewskiego.

Niemal od początku istnienia telewizji blisko z nią współpracował. Zagrał prawie w stu spektaklach poniedziałkowego Teatru Telewizji, Teatru Prozy (m.in. w Tolerancji T. Różewicza), a także w Teatrze Sensacji i w Teatrze „Kobra”.

Współpracę z filmem rozpoczął w 1953 jako narrator w Piątce z ulicy Barskiej A. Forda. Potem zgrał kilka mniejszych ról, by w 1961 zabłysnąć pierwszoplanową kreacją w Zaduszkach T. Konwickiego. Łącznie wystąpił w kilkudziesięciu polskich i zagranicznych (NRD, koprodukcja z Francją) filmach fabularnych, telewizyjnych i serialach, ale jego możliwości i świetny warsztat aktorski nigdy nie były przez kinematografię wykorzystane do końca. Dysponował szerokim wachlarzem środków artystycznych. Z powodzeniem grywał zarówno postaci pełne liryzmu, ciepła, szlachetności, jak i skrajnie negatywne, chłodne i cyniczne, które jednak mimo wszystko zachowały pewną dozę wdzięku. Charakterystyczny, lekko ironiczny uśmieszek dystansowały go od otoczenia i odtwarzanej postaci. Warunki fizyczne, wygląd zewnętrzny, elegancja spowodowały, że chętnie obsadzano go w rolach inteligentów (prokurator w Głos ma prokurator W. Haupego, redaktor Rydz w Życiu raz jeszcze J. Morgensterna, urzędnik austriacki w Popiołach A. Wajdy, krytyk filmowy Buvin w Pogoni za Adamem J. Zarzyckiego), wojskowych (oficer I Dywizji Pancernej w Daleka jest droga B. Poręby, szef gestapo w Zniczu olimpijskim L. Lorentowicza, generał Józef Haller w Śmierci prezydenta J. Kawalerowicza), arystokratów (margrabia Karol von Ansbach w Czarnych chmurach A. Konica, książę Albrecht Hohenzollern w Królowej Bonie J. Majewskiego), dyplomatów (hrabia Zierowski, ambasador Austrii w Ojcu królowej W. Solarza, premier David Lloyd George w Polonia Restituta B. Poręby), uczonych (profesor Omielski w Podróży za jeden uśmiech S. Jędryki); lekarzy (doktor Mikulski w serialu Doktor Ewa H. Kluby, doktor Willi von Fuchs w Zazdrości i medycynie J. Majewskiego, doktor Meller w Głosach J. Kijowskiego), duchownych (pastor Wittembach w Lokisie Majewskiego).

....................................................................................................................

Edmund Fetting jako margrabia Karol von Ansbach w serialu Czarne chmury (1973) w reż. Andrzeja Konica


Ponadto w filmach i w telewizyjnych widowiskach sensacyjnych często odtwarzał oficerów milicji, komisarzy policji lub wyrafinowanych przestępców (por. MO Kapliński w Zbrodniarzu i pannie J. Nasfetera, Krzysztof, szef gangu w Brylantach pani Zuzy P. Komorowskiego, Sheppard, starszy inspektor Scotland Yardu w Śledztwie M. Piestraka, „Inżynier” w 07 zgłoś się K. Szmagiera). Najchętniej jednak grywał role współczesne, choć w jego bogatym dorobku nie brakowało także ról kostiumowych.

Ważnym epizodem w życiu artystycznym Fettinga była praca w dubbingu. Podczas ponad trzydziestoletniej współpracy ze Studiem Opracowań Filmów w Warszawie, na potrzeby kinematografii i telewizji, stworzył wiele wybitnych kreacji, m.in. niezapomnianą rolę Ławnika w Dwunastu gniewnych ludziach Lumeta (wersja z 1973 r. dla TVP – reż. Z. Dybowska-Aleksandrowicz). Był także lektorem czytającym komentarze do filmów dokumentalnych.

Pierwsze kontakty Fettinga z muzyką sięgają jeszcze lat okupacji (fascynacja zespołem braci Brodzińskich, orkiestrą George’a Scotta, pianisty Stępowskiego). W latach czterdziestych zapoznał się z nagraniami jazzowymi, które zaczął także kolekcjonować. Dzięki bratu pianiście, i pod jego kierunkiem, rozpoczął naukę gry na fortepianie. Jako muzyk (pianino, akordeon) i kierownik jazzowej grupy „Marabut” debiutował w warszawskiej YMCA w sezonie 1947/48. Po powrocie do Warszawy związał się z Polskim Radiem, gdzie występował jako aktor, konferansjer i piosenkarz. Ta współpraca trwała aż do śmierci. Debiutował jako lektor w Radiowym Studiu Piosenki, prowadzonym przez Agnieszkę Osiecką i Jana Borkowskiego. Tam też rozpoczął karierę jako piosenkarz. Głównie kojarzony jest z balladą, gatunkiem, w którym uznawany był za mistrza. Wykonywał m.in. piosenki muzyków o proweniencji jazzowej: K. Komedy, A. Trzaskowskiego, A. Kurylewicza, K. Sadowskiego, a także A. Walacińskiego, A.J. Marka i M. Małeckiego. Największy rozgłos i uznanie przyniosło mu wykonanie ballady Nim wstanie dzień (muz. K. Komeda, sł. A. Osiecka) z filmu Prawo i pięść (reż. J. Hoffman) oraz piosenki Deszcze niespokojne... (muz. A. Walaciński, sł. A. Osiecka) do serialu Czterej pancerni i pies (reż. K. Nałęcki). Wykonywał także piosenki ze światowego repertuaru, np. Il faut savoir (To trudna rzecz) z repertuaru Ch. Aznavoura czy September Song (muz. K. Weill), w jazzowej aranżacji Z. Namysłowskiego. Popularność przyniosła mu śpiewana rola Higginsa w My Fair Lady (aranż. Roman Czubaty). Brał także udział w licznych koncertach estradowych.

Od 1953 do 1982 roku był członkiem SPATiF-ZASP, w tym przewodniczącym Oddziału Gdańskiego (1958-60). Za działalność artystyczną wielokrotnie odznaczany, m.in.: Złotym Krzyżem Zasługi (1974), Krzyżem Kawalerskim OOP (1980), Medalem 40-lecia Polski Ludowej, Złotą Odznaką Honorową „Za zasługi dla Warszawy”.

Zmarł 30 stycznia 2001 roku w Warszawie. Aktor został pochowany na Starych Powązkach w kwaterze 74-1-28.


Praca w dubbingu (wybrane role):

1964 – Kronika jednego dnia
1964 – Legenda o wilku Lobo – lektor komentarza
1966 – Chata Wuja Toma
1967 – Czarna Pantera
1967 – Wojna i pokój cz. I i II
1968 – Prawda przeciw prawdzie
1968 – Tajemnice wulkanów – lektor komentarza
1968 – Wojna i pokój cz. III
1969 – Na tropie Sokoła
1969 – Wojna i pokój cz. IV
1970 – Dziewczyna na jeden sezon
1970 – Zbrodnia i kara
1970 – Żegnajcie przyjaciele
1971 – Elżbieta, królowa Anglii – Cronmer
1971 – Próba terroru
1973 – 12 gniewnych ludzi (wersja dla TVP) – Ławnik nr 8
1993 – Dwaj zgryźliwi tetrycy – Max Goldman
1995 – Jeszcze bardziej zgryźliwi tetrycy – Max Goldman


Varia:

Słynną balladę Nim wstanie dzień z filmu Prawo i pięść nagrano na płycie Krzysztof Komeda Film music vol. 9 – Polonia CD 091.
Z kolei balladę studziankowską Deszcze niespokojne... z serialu Czterej pancerni i pies znajdziemy na płytach: Czterej pancerni i pies – Polskie Nagrania PNCD 669 lub Melodie z ulubionych seriali 1964-1989, vol. 1 – Pomaton POM CD 053.


Źródła: J. Bończa-Szabłowski, Hamlet z jazzową pasją, „Rzeczpospolita” 27/2001 s. A10; Ćwierć wieku na scenie Edmunda Fettinga, „Jazz” nr 11/1974; K. Eberhardt, Album aktorów polskiego filmu i telewizji, Warszawa 1975; Encyklopedia kina (red. T. Lubelski T), Kraków 2003; Kto jest kim w Polsce 1989, Warszawa 1989; Leksykon polskich filmów fabularnych (red. J. Słodkowski), Warszawa 1997; Słownik biograficzny Wielkopolski południowo-wschodniej. Ziemia kaliska (red. D. Wańka – autor hasła A. Androchowicz), tom 3, Kalisz 2007; Teatr Powszechny 1945+1975+1995 (red. D. Buchwald, C. Niedziółka), Warszawa 1997;
Ponadto: roczniki „Filmowego Serwisu Prasowego”; strony internetowe: [link widoczny dla zalogowanych] www.dubbing.fora.pl

Andrzej Androchowicz